Aida Đozo: Bez darivanja, nema ni življenja

Potrebe za komponentama krvi su konstantne, te osciliraju ovisno o broju pacijenata i njihovom kliničkom stanju. Proces darivanja krvi je slijed propisanih i kontrolisanih postupaka, koji ne oduzimaju previše vremena darivaocu

Transfuzija krvi ili dobrovoljno davanje krvi može spasiti život u nekim situacijama, poput velikog gubitka krvi, ili se može koristiti za nadoknađivanje izgubljene krvi tokom hirurške operacije, liječenje teže anemije ili trombocitopenije uzrokovane krvnom bolešću. Pola sata koje izdvojimo svaka tri ili četiri mjeseca mogu spasiti čak tri života. Potreba za novim dozama krvi je konstantna, a kako je nije moguće laboratorijski proizvesti, mnogi životi ovise o dobroj volji drugih ljudi. O ovoj temi razgovarali smo sa stručnom osobom, prim. dr. Aidom Đozo, direktoricom Zavoda za transfuzijsku medicinu FBiH, koja je za naš magazin kazala kako su najzastupljenije krvne grupe u populaciji A i nulta, te je, stoga, potreba za njima najizraženija.

Suočavate li se u ovom ljetnom periodu s nedostatkom doza krvi?

– Vrijeme je godišnjih odmora kao i ekstremno visokih temperatura, što otežava organizovanje akcija darivanja i prikupljanja većih količina krvi. Trenutno stanje s brojem prikupljenih i obrađenih jedinica krvi je zadovoljavajuće, ali to su količine koje se neprestano troše i treba ih stalno dopunjavati. Najzastupljenije krvne grupe u našoj populaciji su A i O,  te je potreba za njima najveća, ali svakako i druge krvne grupe su jednako važne. Uvijek je teže prikupiti komponente RhD negativne, jer su i manje zastupljene u ljudskoj populaciji. Potrebe za komponentama krvi su konstantne, te osciliraju ovisno o broju pacijenata i njihovom kliničkom stanju, kao i o krvnim grupama pacijenata kojima treba transfuzija krvi. Važno je napomenuti da prikupljena i obrađena, testirana krv treba da čeka pacijenta. U suprotnom, mnogi životi ne bi bili spašeni.

Šta je glavni uzrok tome?

– Darivanje krvi, čak i u idealnim socio-ekonomskim i javnozdravstvenim uslovima, predstavlja veliki izazov za transfuzijsku službu i ima izuzetnu važnost za svaku zajednicu, jer, prije svega, ako ne i isključivo, ovisi o ljudskom faktoru! To znači da, ako želimo da imamo dovoljne, dostupne, sigurne i kvalitetne krvne pripravke za liječenje bolesnih i povrijeđenih, što je  osnovni zadatak i misija transfuzijskog sektora svake zemlje, moraju se obezbijediti i sljedeći preduslovi: dostupnost informacija građanstvu o potrebi darivanja krvi za oboljele i povrijeđene, od najranijeg uzrasta, pa do u zrelo doba, odnosno do starosne granice za darivanje krvi (do 65 godina). Kvalitet promocije i propagande dobrovoljnog davalaštva krvi su polazna osnova za ostvarenje cilja ”samodovoljnost” u rezervama krvi i krvnim komponentama! Potom su vrlo važni dostupnost i dobro zdravstveno stanje populacije koja može darovati krv (od 18 do 65 godina života). Dobra volja i raspoloženje građanstva da daruje krv. Slijede materijalno-tehnički i kadrovski uslovi zdravstvenih ustanova/centara koji se bave transfuzijskom djelatnošću da od “ulaznog materijala”, tj. dara darivaoca, pripreme maksimalno moguće kvalitetan i siguran lijek iz krvi!

Iz navedenog se može vidjeti koliko trenutni uslovi, epidemiološki i socio-ekonomski mogu imati i imaju utjecaja na dostupnost i dovoljnost lijekova iz krvi, kako u FBiH, tako i u cijelom svijetu!

Recite nam više o procesu doniranja krvi?

– Proces darivanja krvi je slijed propisanih i kontrolisanih postupaka, koji ne oduzimaju previše vremena darivaocu (30-ak minuta), trenutno prilagođeni higijensko-epidemiološkim mjerama koji su na snazi u FBiH, tako da bezbjednost darivaoca, kao i uposlenika, a naravno, i krvnih pripravaka, nije dovedena u pitanje. Taj proces se sastoji od administrativnog i medicinskog dijela, kojim se provjerava podobnost osobe za darivanje krvi, u skladu sa zakonskim i stručnim kriterijima.

Ko sve može biti donator?

– Davalaštvo krvi je u osnovi anonimno, dobrovoljno i volontersko. Starosna granica je između 18 i 65 godina. Tjelesna težina  je određena na 50 kg i više, te nepostojanje akutnih ili hroničnih zdravstvenih problema, koji se trebaju svakako prijaviti prilikom ljekarskog pregleda prije darivanja krvi. Važno je napomenuti da je novina i provjera vakcinalnog statusa i obolijevanja od Covida-19, koji ne predstavlja  prepreku za darivanje krvi, već samo služi za procjenu podobnosti osobe u datom trenutku.

Koliko života spašava jedna doza krvi?

– Jednom donacijom pune krvi, koja se može razložiti na svoje osnovne komponente, mogu se liječiti tri osobe. Dakle, jedna donacija sadrži koncentrat eritrocita, trombocita i plazmu.

Koliko dugo se može čuvati donirana krv?

– Krv kao veoma specifičan biološki materijal, odnosno tečno tkivo, ima ograničen vijek trajanja u laboratorijskim uslovima, odnosno u rashladnim uređajima. Tako se eritrociti  mogu čuvati 35 dana, koncentrati trombocita pet, a svježe smrznuta ljudska plazma do tri godine na -30 Celzijevih stepeni.

–  Apsolutno nisu opisane negativne posljedice po zdravlje donatora, uz brižljiv odabir potencijalnih osoba za doniranje, te poštovanje i pridržavanje svih preporuka i standarda tokom i poslije darivanja! Kratkotrajni, prolazni i bezopasni neželjeni efekti su mogući, i ne dešavaju se često. Većinom se mogu prevenirati!

Budimo svi darivaoci!

– Uvijek podsjećamo građane da bez “darivanja” nema ni “življenja”! Darivanje krvi je univerzalna građanska i ljudska dužnost koja nema alternativu! Nije bolna, nije neugodna, ne traži mnogo vremena i prostora u našim životima i našim srcima! Darivaoci krvi imaju najtoplije srce i pripada im univerzalna, neizmjerna zahvalnost! Budimo svi darivaoci!

Spasio dva miliona beba

James Harrison je sa 14 godina podvrgnut ozbiljnoj operaciji, život su mu spasile donacije krvi, nakon čega se obavezao da će i sam postati redovan davalac. Nekoliko godina kasnije ljekari su otkrili da je njegova krv „magična“, odnosno da sadrži rijetko antitijelo i može se koristiti za razvoj lijeka koji spašava živote beba koje imaju hemolitičku bolest novorođenčadi ili EHRN.

James Harrison

Ta bolest je stanje u kome krv trudnice zapravo počinje da napada krvne ćelije njenog nerođenog djeteta i može dovesti do oštećenja mozga ili smrti beba. Zbog toga je davao krv i plazmu redovno tokom šest decenija i od tada je poznat kao „čovjek sa zlatnom rukom“.