Četrdeset godina od smrti Ive Andrića

Na današnji dan prije 40 godina umro je srpski pisac, diplomata i nobelovac Ive Andrića.

Ivo Andrić rođen je 9. oktobra 1892. godine u Dolcu pored Travnika u tadašnjoj Austro-Ugarskoj, djetinjstvo je proveo u Višegradu, a studirao slovensku književnost i istoriju u Zagrebu, Beču, Krakovu i Gracu. 

Kao gimnazijalac u Sarajevu, Andrić je bio vatreni pobornik integralnog jugoslovenstva, pripadnik naprednog nacionalističkog pokreta “Mlada Bosna” i strastveni borac za oslobođenje južnoslovenskih naroda Austrougarske monarhije. 

Andrić početkom oktobra 1919. godine odlazi iz Zagreba u Beograd, gdje počinje da radi kao činovnik u Ministarstvu vjera, a već početkom 1920. godine Andrić započinje vrlo uspješnu diplomatsku karijeru postavljenjem u Poslanstvu pri Vatikanu. 

Početkom 1923. godine Andrić postaje vicekonzul Kraljevine Jugoslavije u Gracu, gdje brani doktorsku tezu “Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine”, a krajem 1924. godine prelazi u Beograd u političko odjeljenje Ministarstva inostranih dela. 

Diplomatska karijera Ive Andrića vrhunac doživljava 1939. godine, kada je 1. aprila, postavljen za opunomoćenog ministra i izvanrednog poslanika Kraljevine Jugoslavije u Berlinu. 

U rano proljeće 1941. godine Andrić nadležnima u Beogradu nudi ostavku na to mjesto navodeći kao razlog “službene, a zatim i lične mnogobrojne i imperativne razloge”, ali njegov prijedlog nije bio prihvaćen i on 25. marta 1941. godine u Beču, kao zvanični predstavnik Jugoslavije prisustvuje potpisivanju Trojnog pakta. 

Dan poslije nacističkog bombardovanja Beograda Andrić sa osobljem Poslanstva napušta Berlin i odlazi u okupirani Beograd, gdje je penzionisan, ali odbija da prima penziju i živi povučeno. 

Tokom ratnih godina piše prvo “Travničku hroniku”, a krajem 1944. godine završava roman “Na Drini ćuprija”. Oba romana objaviće u Beogradu nekoliko mjeseci po završetku rata. 

Upravo za roman “Na Drini ćuprija” kao i za cjelokupni dotadašnji rad na “istoriji jednog naroda”, Ivo Andrić 1961. godine dobija Nobelovu nagradu za književnost. 

Cjelokupni iznos Nobelove nagrade poklonio je iz dva dijela bibliotečkom fondu BiH. 

Pripovjedač snažne imaginacije, izuzetan poznavalac mentaliteta ljudi u BiH, Ivo Andrić se odlikovao vanrednom čistotom jezika i stilom, prefinjenim psihološkim analizama. 

Neka od njegovih najpoznatijih djela su romani “Na Drini ćuprija”, “Travnička hronika”, “Gospođica”, “Prokleta avlija”, “Omer-paša Latas” /nedovršen/, zbirke pripovjedaka “Nemirna godina”, “Žeđ”, “Jelena, žena koje nema”, “Znakovi”, “Djeca”, “Kuća na osami”, putopisi i skice “Staze, lica, predeli”, meditativna proza “Znakovi pored puta”, “Eseji, kritike, članci”, “Sveske”. 

Ivo Andrić umro je 13. marta 1975. godine na Vojnomedicinskoj akademiji u Beogradu.

cafe.ba