Da li naš region u budućnosti očekuju ekstremne i sve jače vremenske nepogode?

Poslednjih dana dijelovi našeg regiona bore sa velikim vremenskim nepogodama, a ovakve pojave mogle bi u budućnosti biti sve češće.

Sloveniju su pogodile ekstremno obilne kiše, pa su nastale katastrofalne poplave i bujice. Nažalost, bilo je i žrtava, a uništen je i veliki broj naseljenih mjesta, dok se šteta mjeri u milijardama. Poplave nisu zaobišle ni Hrvatsku.

Inače, ovog ljeta čitav naš region na udaru je vremenskih ekstrema. Srbiju i veći deo našeg regiona u više navrata pogađale su razorne oluje sa gradom i obilnim pljuskovima, a poljoprivreda je pretrpjela ogromnu štetu. Snažne superćelijske oluje nanijele su veliku štetu od Slovenije preko Hrvatske do Srbije, a na njihovom udaru našli su se i Ljubljana, Zagreb i Beograd. Orkanski vetrovi nosili su krovove, obrarali kranove i uništiči više stotina hektara šuma. Grad je razbijao stakla i na vozilima i na objektima. I u ovim nepogodama bilo je žrtava.

Istovremeno, jug regiona ovog ljeta na udaru je toplotnih talasa, uz vrelu vazdušnu masu iz Sahare, a temperture u Grčkoj su dostizale i 46°C. Nastali su katastrofalni šumski požari, a širom Grčke izgorjelo je više hiljada hektara šuma. Najkritičnija situacija bila je na Rodosu, gdje je pred naletom vatre evakuisano više hiljada turista. Požari nisu zaobišli ni najzelenije grčko ostrvo Krf.

Vremenske nepogode potpuno su prirodna pojava i dokaz moći prirode i da je priroda jača od čovjeka.

Mnogi se pitaju šta nas očekuje u budućnosti i da li su ove pojave vezane za klimatske promjene.

Kima se mijenjala od samog nastanka Zemlje i menjaće se i u budućnosti. Da bi se klima promenila potreban je niz od nekoliko hiljada, pa stotina hiljada godina. U odnosu na period od preko 150 godina, današnja klima donekle je nešto drugačija nego onda i to zahvaljujući čovjeku i industrilizaciji. Čovek je svakako u posljednjih nekoliko decenija promijenio svoju mikroklimu, što pokazuju i mjerenja temperature koja je u konstantnom poratu od kraja sedamsedesetih godina dvadestog vijeka. Da li je čovjek uspio da promeni i globalnu klimu, to ćemo ostaviti stručnjacima koji se time bave. Jedni kažu da, drugi ne i da se klima nije promijenila i da će ostati ovakva i narednih vijekova.

Ipak, svjedoci smo sve više ekstremnih pojava kako u svijetu, tako i u Srbiji i regionu. Sjetimo se samo ne tako davne 2014. godine i razornih poplava. Takve poplave događaju se jednom u hiljadu godina, ali moguće da postanu češće, pa tako da se na tako velikom prostoru dogaćaju jednom u 50, pa i desetak godina, dok na lokalnom nivo takve poplave se događaju bar jednom u nekoliko godina. Slične je situacija i sa sušom. Srbija i dalje pamti 2007. 2012. 2015. 2017. godinu. Temperature su bile ekstremno visoke, a mjesecima padavine su bile u deficitu, pa je najveću štetu pretrpjela poljoprivreda.

I narednih decenija naš region nalaziće se na udaru raznih vremenskih nepogoda. Ono što bi moglo da bude češća pojava, jesu nagli prelazi od suša do poplava i obrnuto.

Temperature će nastaviti da raste, a samim tim u atmosferi će biti više vlage, pa je i veća šansa za jake grmljavinske oluje.

U ljetnjem delu godine naša područja biće česta na udaru toplotnih talasa, uz vrelu vazdušnu masu sa severa Afrike. Istovremeno bi prodori hlandijih vazdušnih masa iz Alpa na vrelu podlogu dovovodili do idelanih uslova za stavaranja snažnih grmljavinskih oluja kave su bile ovog ljeta. Njih je bilo i u prošlosti, biće ih i u budućnosti, ali mogle bi da postanu ekstremnije i češće.

Oluje bi u ljetnjem dijelu godine bile rezervisane za kopneni deo Balkana (Sloveniju, Hrvstsku, Srbiju), a tokom jeseni i zime za primorske predjele (Grčka, crmogorsko, hrvatsko primorje, Dalmacija, Hercegovina). Mediteran posljednjih godina postaje sve topliji, što stvara idealne uslove za moćne oluje tokom jesenjih mjeseci, a u posljednjih 20 godina skoro svake godine dolazi do formiranja Medikana (Medicane), odnosno do formiranja Mediteranskih uragana, koji se od onih tropskih razlikuje po znatno manjim dimenzijama i jačinama, ali kada udare o kopno nekog područja (Grčka, Tunis, Alžirm Libija, Egipat, Španija, Italija, Malta, Kipar, Crna Gora, Hrvatska, Albanija) naprave razorne štete. Srećom, Srbija je zaštićena od ovakvih oluja i ne postoji opasnost od udara takvih sistema kod nas. Kada su oluje u pitanju, u Srbiji su one česta pojava tokom proljećnih i ljetnjih mjeseci.

Tokom ljetnjeg dijela godine basen Mediterana ranjiv je na razorne šumske požare, koje nastaju usljed višemjesečnih suša i vrlo visokih temperatura što i jeste odlika Mediterana u letnjem delu godine, ali su ove pojave poslednjih godina izraženije, a toplotni talasi sa ekstremnim temperaturama u budućnosti bi bili češći, samim tim i veliki požari. Posebna opasnost nakon šumskih požara jeste ogoljeno i spaljeno tlo, pa kada nastupe obilni pljuskovi, nastanu razorne bujice i poplave.

Dakle, naš region nalazi se na raskršću mnogih vazdušnih masa i sistema. Tako preko našeg područja prodiru vlažne vazdušne mase sa zapada i sa Atlantika i Jadrana i njima možemo da zahvalimo na umerenosti naše klime, što nije slučaj u Severnoj Americi ili Aziji, gde na istim širinama preovladava znatno oštrija klima. Takođe, preko našeg regiona može prodrati i vrela vazdušna masa iz Sahare ili ledena iz Sibira. Svi ovi sistemi diktiraju vreme našeg područja, kao što je slučaj i sa položajima ciklona, anticiklona i drugih sistema.

Na kraju možemo da zaključimo da pojave koje nas očekuju u budćnosti, su sve one pojave koje su događale i u prošlosti kod nas (tornado, pijavica, snežna mećavam, superćelijska oluja, šumski požari, poplave, suše…), ali da bi mogle biti učestalije i nešto ekstremnije. Inače, skoro svaka današnja pojva može da se zabeleži telefonom, pa otud česti izrazi da neka pojava nije nikada do sada viđena, a postoje zapisi da je tornado podigao čitavu kompoziciju voza u Slavoniji krajem 19. veka, ili da je orkanska košava podizala pesak iz Deliblatske peščare i zatrpala voz na liniji Pančevo  – Vršac, ili ako se vratimo u blisku prošlost videćemo snimke tornada iz Sombora, Jagodine, Bežanijske kose, ili snimak razornog grada koji je napravio veliku štetu u Pančevu 2017. godine ili npr. mediteranski uragan koji je pre 15 godina direktno sa Jadranskog mora pogodio Herceg Novi i Dubrovnik i doneo vetrove od 230 km/h, ali i prelazak “oka”odnosno središa ciklona. Ne tako retka pojava tokom jeseni i zime su i morske pijavice (tornado iznad vodene površine) koje se sa Jadranskog mora obruše na područje od Istre, pa sve do juga Dalmacije i crnogorskog primorja, a iako retke, moguće su čak i tokom letnjih meseci.

Dakle, sve ovo ukazuje da je priorda jača od čoveka i da je na nama da joj se prilagodimo i što više umanjimo njene negativne posledice, što nije slučaj u praksi. Kada se ekstremne padavine dogode i u nekoj mnogo razvijenoj zemlji, poplave pogode ta područja, ali su posledice daleko manje, što često nije slučaj na našem području, a kao loš primer jeste nekontrolisana seča šume, bacanje smeća, presmeravanje rečnih korita, nelegalna gradnja i onda kada dođe do neke jače nepogode, nastanu razorne posledice iste.

telegraf