Društvene mreže glavni izvor islamofobne retorike na internetu

Smanjen je broj fizičkih napada uzrokovanih islamofobijom u 2020. godini, ali je istovremeno povećano institucionalno negiranje i diskriminacija muslimana, pokazao je Nacionalni izvještaj o islamofobiji za 2020. godinu. Govor mržnje se preselio u virtuelnu sferu, pokazuje Izvještaj, piše BIRN. 

Antimuslimanska netrpeljivost i negativni trendovi prema muslimanima u Bosni i Hercegovini se uglavnom očituju u obrazovnom, političkom i medijskom sistemu, navodi se u dijelu izvještaja koji se odnosi na Bosnu i Hercegovinu.

Autor Nacionalnog izvještaja o islamofobiji u BiH za 2020. godinu Hikmet Karčić navodi kako su, kao i u prethodnim godinama, glavni generatori islamofobije i antimuslimanske netrpeljivosti srpski čelnici – politički, medijski i akademski nosioci politike.

Deset fizičkih i verbalnih incidenata u protekloj godini

Dio za BiH dio je šireg Izvještaja rađenog za 31 zemlju u Evropi, a osim Bosne i Hercegovine urađeni su i za Srbiju, Hrvatsku, Sjevernu Makedoniju, Kosovo, Crnu Goru i Sloveniju.

Karčić, istraživač genocida u Institutu za islamsku tradiciju Bošnjaka u Sarajevu, koji već petu godinu prati trendove islamofobije, te verbalnih i fizičkih napada na muslimane kaže da je do smanjenja fizičkih napada uzrokovanih islamofobijom došlo zbog pandemije koronavirusa, koja je obilježila proteklu godinu.

Proteklu godinu je, prema njegovim riječima, obilježilo i negiranje genocida i ratnih zločina kroz institucije Republike Srpske.

“Na 25. godišnjicu genocida u Srebrenici jako velika podrška je data komisijama koje su trebale da istražuju događaje oko Srebrenice i Sarajeva. Rad ovih komisija je podržan ne samo iz institucija u Bosni i Hercegovini i regionu, nego i iz Rusije”, kaže Karčić i dodaje da “primjeri negiranja ratnih zločina i historijskog revizionizma nisu bili ograničeni na teritoriju BiH, nego i na Crnu Goru, Srbiju i Hrvatsku”.

On smatra da je institucionalan način diskriminacije, te negiranje genocida i ratnih zločina “jak motor i pokretač islamofobije i antiislamskog sentimenta u državi i regionu”. Broj napada na vjerske objekte, što je pokazao Izvještaj, manji je u odnosu na Njemačku, Francusku i Austriju.

“Ono što ovdje postoji a nije prisutno u drugim zemljama je da imate ljude koji otvoreno finansiraju i negiraju zločine. Ljudi koji su učestvovali u zločinima danas rade u policiji, ministarstvima sigurnosti, a to pokazuje jedan institucionalan način inkorporacije takvih pojedinaca i ideologija unutar dakle države i entiteta, te sigurnosnih službi koje bi trebale biti ključni faktor očuvanja mira, sigurnosti i stabilnosti”, kaže Karčić.

Nacionalni izvještaj o islamofobiji je registrovao deset fizičkih i verbalnih incidenata u protekloj godini. Među incidentima su oštećena fasada na nekoliko zidova Čaršijske džamije u Bosanskoj Dubici, čime je prolongirano njeno otvaranje, slavljenje praznika Svetog Save oblačenjem djece u četničke uniforme u osnovnoj školi u Srebrenici, napad na učenicu u Srebrenici zbog nošenja hidžaba, ispisivanje grafita uvredljivog sadržaja “Gazi balije” na Partizanskom groblju u Mostaru, verbalni napad na Sadeta Islamovića, povratnika u Jusiće kod Zvornika, zbog svjedočenja na Sudu Bosne i Hercegovine u predmetu ratnih zločina te kamenovanje Atik džamije u Bijeljini.

Društvene mreže, navedeno je u Izvještaju, ostaju glavni izvor antimuslimanske netrpeljivosti i islamofobične retorike na internetu. Nekoliko Facebook stranica, koje uglavnom predstavljaju srpske nacionalističke grupe kao što su “Srbska Čast”, “Zavetnici”, “Vojska Republike Srpske/Srbije” i “Otacstvo”, objavile su članke koji su, prema Izvještaju, širili strah od Bošnjaka i uključivali poricanje genocida. Iako postoje inicijative za borbu protiv govora mržnje, posebno tokom izbornih godina, državne institucije ne istražuju ove stranice, navodi Izvještaj.

Domaći i regionalni mediji doprinijeli su antimuslimanskim netrpeljivostima kroz izvještavanje o terorističkim prijetnjama i radikalnoj ideologiji, povezujući ih s bošnjačkim političkim i vjerskim zvaničnicima.

Kao primjer toga u Izvještaju je navedena izjava člana Predsjedništva BiH Milorada Dodika koji je rekao da “islamski terorizam ima sponu u BiH sa onim što se zove ‘Islamska država’”.

Pandemija je imala različite efekte na islamofobiju

“To su prvi koraci ka dehumanizirajućem postupku prema Bošnjacima i muslimanima. Radi se o ljudima iz pozicija moći, a ne s margina društva. To je najveći problem gdje ljudi iz pozicije moći, koji imaju ovlaštenja i uticaj, šire dehumanizirajuću retoriku, a nemaju nikakve posljedice”, zaključuje Karčić.

Izvještaj daje i nekoliko preporuka za borbu protiv islamofobije, kao što su saradnja između državnih, entitetskih i vlasti Brčko distrikta sa Islamskom zajednicom i nevladinim organizacijama koje se bore protiv diskriminacije, podizanje svijesti o zločinima iz mržnje protiv muslimana, njihovo sudsko procesuiranje, posvećenost suzbijanju nasilnog ekstremizma, ali ne na štetu slobode vjeroispovijesti i ne fokusirajući se samo na islam ili muslimane.

Urednici Nacionalnog izvještaja o islamofobiji za 2020. godinu, na kojem je radilo 36 istraživača, profesori Farid Hafez iz Austrije i Enes Bayrakli iz Turske konstatuju da “stanje islamofobije u Evropi ne samo da se nije poboljšalo, već se pogoršalo ako nije dostiglo prekretnicu”.

Pandemija je imala različite efekte na islamofobiju – nekim zemljama sa prisilnim povlačenjem svakodnevnog života u privatnu sferu smanjili su se fizički napadi. U isto vrijeme islamofobija se nastavila širiti društvenim mrežama, što je pokazao Izvještaj Radne grupe za borbu protiv muslimanske mržnje u Velikoj Britaniji.

Autori smatraju kako se u svim zemljama koje su bile predmet analize moraju posebno preispitati sigurnosne politike, uključujući ulogu tajnih službi, te da nove politike moraju naići na odlučno protivljenje.