Ko su Palestinci koji žive unutar granica Izraela i kakav je njihov status

Eksplozija nezadovoljstva koja je izbila ove sedmice u gradu Lod iznenadila je mnoge u Izraelu. Palestinci, državljani Izraela, srušili su izraelske simbole i postavili palestinsku zastavu u arapsko-jevrejskom gradu, koji se nalazi unutar međunarodno priznatih granica Izraela.

Iako su Palestinci u Izraelu i ranije redovno podržavali Palestince na okupiranim teritorijama, razmjeri i priroda demonstracija u Lodu ukazuju na to kako je veza između ovih dvaju zajednica jača nego ikad.

Mnogi takozvani “48 Palestinci”, oni koji žive unutar granica države osnovane 1948. godine, iskreno se žale na svoju historiju, insistirajući da se nisu pridružili Izraelu, već da im se Izrael pridružio preuzimanjem njihovih domova. Ponekad koriste riječ “okupacija” da bi opisali svoj status unutar granica Izraela iz 1948. godine.

Ostatak svijeta, kao i mnogi Izraelci, još uvijek pogrešno razumiju živote i motivaciju grupe koja čini oko 20 posto izraelske populacije.

Ko su palestinski državljani Izraela?

Godine 1948. proglašena je država Izrael. Dok Jevreji to smatraju borbom za nezavisnost, Palestinci to vide kao početak Nakbe ili “katastrofe”.

Više od 750.000 Palestinaca protjerano je ili pobjeglo iz svojih domova tokom borbi. Cionističke milicije uspostavile su kontrolu nad historijskom Palestinom nakon okončanja britanskog mandata i povlačenja vojnih snaga. Do kraja rata proglašena je država Izrael. Jordan je tada kontrolisao Zapadnu obalu i istočni Jerusalem, a Egipat Gazu.

Međutim, mnogi palestinski Arapi ostali su u svojim domovima i unutar granica poznatih kao “48 granica”, onoga što se danas naziva Izrael. Dobili su državljanstvo, ali nisu živjeli kao ravnopravni građani.

Između 1949. i 1966. godine tim palestinskim Arapima upravljala je vojska i bili su podvrgnuti različitim ograničenjima, policijskim satom, putnim dozvolama i zatvaranjima. Oni su također protjerani iz svojih domova i zemlje koja je često davana jevrejskim naseljenicima ili institucijama pod kontrolom države.

Od 1966. godine i kraja vojne vladavine Palestinci su u većoj mjeri izražavali svoje političke stavove.

To uključuje događaje poput “Dana kopna”, kojim se obilježava ubistvo šest nenaoružanih Palestinaca 1976. godine, koji su demonstrirali protiv oduzimanja zemlje u Galileji koju je vršila izraelska država. Sada se obilježava svake godine i postao je protest protiv izraelske kolonizacije, kada su političke organizacije, uključujući Izraelsku komunističku partiju i Crne pantere, okupile Palestince i Jevreje ljevičare kao i Jevreje iz arapskih zemalja.

Međutim, palestinski građani Izraela često su dolazili u tešku situaciju.

Neki palestinski građani Izraela prikrivali su svoj identitet usvajajući jevrejska imena i govoreći između sebe, samo na hebrejskom jeziku. Zbog toga su Palestinci u dijaspori i izbjegličkim kampovima gledali na njih s prezirom.

Također, dugo su ih i druge arapske vlade gledale sumnjičavo zbog prihvatanja izraelskog državljanstva i učestvovanja u institucijama te zemlje.

U Izraelu ih često doživljavaju kao izdajnike. Njihove organizacije i stranke redovno su zabranjene, a njihovi lideri procesuirani.

Da li su Palestinci ravnopravni građani Izraela?

Pristalice Izraela redovno odbijaju optužbe za aparthejd upućene protiv države ukazujući na prava koja uživaju palestinski građani Izraela, kao i na uspjeh istaknutih javnih ličnosti iz palestinske zajednice.

Netačno je reći da Palestinci unutar Izraela uživaju jednaka prava i status u zemlji u odnosu na građane Jevreje.

Veliki dio diskriminacije odnosi se na vlasništvo nad zemljištem. Smatra se da Jevrejski nacionalni fond (JNF), međunarodno tijelo osnovano 1901. godine u svrhu kupovine i distribucije zemlje u historijskoj Palestini, posjeduje oko 13 posto sve izraelske zemlje.

Dio zadaće JNF-a je raspodjeliti zemlju samo Jevrejima, nešto što je Adalah, glavna zagovaračka grupa za manjinska prava u Izraelu, opisala kao “diskriminatorsku politiku koja doprinosi institucionalizaciji rasne segregacije gradova i sela u cijeloj državi”. Adalah je sastavio listu izraelskih zakona koji eksplicitno diskriminiraju Palestince unutar Izraela.

Godine 2018., u oštrom primjeru zakonodavne diskriminacije, Knesset (parlament Izraela) je donio Zakon o nacionalnoj državi, koji je zvanično utvrdio da je Izrael nacionalne država Jevreja, ali ne i Palestinaca.

Rezultat toga je da Palestinci u Izraelu imaju više prava od Palestinaca na okupiranim teritorijama, uključujući glasanje, stupanje na dužnost, upotrebu civilnih sudova itd. Međutim, postoji niz zakona koji ih reduciraju na građane drugog reda u odnosu na Jevreje.

Jesu li oni izraelski Arapi ili Palestinci?

Odnos između palestinskih građana Izraela i njihovog doživljava izraelskog, arapskog ili palestinskog identiteta složen je.

Ankete iz 2003. i 2017. godine pokazale su da većina izraelsko-arapskog stanovništva sebe smatra Palestincima, iako se čini da je drugo istraživanje iz aprila 2020. godine, koje je proveo Institut za politiku jevrejskog naroda, ukazalo na suprotno.

Od stvaranja Izraela, vlasti i većina medija gotovo su uvijek koristili izraz “arapsko-izraelski” za opisivanje svojih palestinskih građana.

Kritičari su ovakvu politiku smatrali pokušajem brisanja palestinskog identiteta. Izraelska premijerka Golda Meir 1969. godine sramotno je izjavila da “nije kao da u Palestini postoji palestinski narod, a mi smo došli i izbacili ih i oduzeli im zemlju. Oni nisu postojali.”

Dok se neki Palestinci u Izraelu nazivaju “48 Palestinci”, drugi sebe opisuju kao “67 Palestince”. Obično žive u područjima koja je Izrael okupirao nakon rata 1967. godine, poput Zapadne obale, Gaze i istočnog Jerusalema.

U međuvremenu, izraelski državljani Druzi, koji su uglavnom koncentrirani u sjevernom dijelu Izraela i okupiranoj Golanskoj visoravni, nastoje da se u većoj mjeri identifikuju kao “Arapi” ili jednostavno “Izraelci” u poređenju s drugim nejevrejskim zajednicama. Dok su kršćani i muslimani Palestinci izuzeti iz vojne službe, izraelski Druzi nisu.

Druzi su dobili status “favorizovane manjine” u Izraelu. Jedan od razloga bio je politika cionističkih vođa da od Druza naprave saveznike protiv kršćanskih i muslimanskih zajednica.

Međutim, posljednjih decenija mnogi Druzi ne slijede želje vlasti, navodeći da su na isti način diskriminisani kao i Palestinci. Donošenje zakona o nacionalnoj državi 2018. godine bio je poseban udarac za percepciju Druza kao “lojalne” manjine u Izraelu.

Izraelski Palestinci već dugo se suočavaju s nizom dilema kada je riječ o njihovim političkim i nacionalnim težnjama.

S jedne strane, mnogi žele održati svoje domove u Izraelu i imati koristi od relativno većeg životnog standarda, a s druge, snažno se poistovjećuju s idejom o samostalnoj i nezavisnoj državi Palestini.

U prošlosti su brojni izraelski političari sugerisali da bi, ako bi se uspostavila palestinska država, trebalo zamijeniti zemlju, što bi prisililo palestinske građane Izraela da odu u novoformiranu državu dok bi se izraelski naseljenici na okupiranim teritorijama vratili u Izrael.

Za Palestnice u Izraelu politika se često fokusira na pitanja građanskih prava i ukidanje jevrejskih privilegija u Izraelu.

Historijski gledano, možda najutjecajnija organizacija za Palestince u Izraelu bila je Izraelska komunistička partija. Otvorenom propalestinskom i anticionističkom politikom, zabranjenom većim dijelom izraelske historije, Komunistička partija otvorila je prostor za saradnju Jevreja ljevičara i Jevreja protivnika cionizma u smislu borbe za prava Palestinaca.

Danas je Hadash, nasljednik Izraelske komunističke partije, vodeća stranka na Zajedničkoj listi, glavnoj arapskoj političkoj stranci u Izraelu. Koalicija se sastoji od niza različitih političkih pokreta, od marksističko-lenjinističkog Hadasha do sekularnih arapskih nacionalista Ta’ala i Balada.

Brojni članovi Zajedničke liste procesuirani su, a njihovim članovima Knesseta ukinut je imunitet.

Ayman Odeh, lider Zajedničke liste, pokušao je voditi kampanju na građanskoj platformi koja obuhvata i Jevreje i Palestince u Izraelu, kao i druge marginalizirane skupine.

“Sedmice nasilne represije od Netanyahuove vlade i paljenje teritorija u Jerusalemu kulminirali su večeras za sve nas unutra”, tvitao je u utorak na hebrejskom, kao odgovor na izraelske udare na Gazu.

“Nema opravdanja za nanošenje štete nevinim civilima. Ne postoji opravdanje za nanošenje štete bilo kojem građaninu. Posebno u takvim danima moramo zajednički djelovati, Arapi i Jevreji, protiv poticanja i nasilja, opsade i okupacije, te za mir i sigurnost za sve.”