“Lejla” ili 15 godina od najvećeg uspjeha BiH na Eurosongu

Jedan od najvećih dokaza o tome koliko je televizija imala utjecaja na naše živote jesu gledanost i značenje Eurosonga u jugoslavenskoj popularnoj kulturi, koji su se održali do danas.

Teško da šta, i u ovim pandemijskim danima, može nadmašiti popularnost Eurosonga i polemike o tome koja je najbolja pjesma, ko je pokraden, a ko je moralni pobjednik takmičenja koje svake godine gleda 200 miliona ljudi širom svijeta i prema kojem su posebnu sklonost razvili pripadnici LGBTIQ kulture.

Ovo takmičenje je u jugoslavenskom televizijskom prostoru predstavljalo jedan od najvažnijih kulturnih događaja, okupljajući porodice u svim generacijskim rasponima pred malim ekranima. Pobjeda grupe Riva pjesmom “Rock Me Baby” dovela je ESC u Zagreb 1990. godine. Najljepša muzika za uši ovog takmičenja je čuti da neko tvojoj zemlji dodijeli 12 bodova, a himna Eurosonga je ABBA-in mega-hit “Waterloo”, švedska pobjednica iz 1974. godine.

https://youtu.be/k2IEcpmvG3g

Vremena ABBA-e su prošla, ali pravila su i dalje striktna. Pjesma ne može trajati više od tri minute, a komentiranje bilo kakvih političkih odnosa na pozornici je strogo zabranjeno. Prvi Eurosong je održan 24. maja 1956. godine u Luganu u Švicarskoj, kao jedan od najranijih pokušaja direktnog televizijskog prijenosa nekog događaja na međunarodnom tržištu. Na takmičenju učestvuje četrdesetak zemalja, a Australija je jedina zemlja izvan Euroazije koja učestvuje, i to od 2015. godine.

Eurovision Song Contest kreirala je Evropska radiodifuzna unija s namjerom da se evropske nacije ujedine u nepolitički kontekst – lake note. Međutim, kroz 65 godina dugu historiju, Eurosong se pretvarao u paradu kiča, komšijsko glasanje i demonstraciju politike, a pozornicu s koje pjesme u direktnom televizijskom prijenosu stižu u domove širom svijeta, mnogi vide kao priliku za političke poruke. Pobjednici uglavnom osim pjesme promovišu politički folklor, pa znamo o čemu se govori kada na takmičenju pobijedi Ukrajina ili, primjerice, Izrael.

Sav kič svijeta

Bosna i Hercegovina je na ovom takmičenju oglasila svoj identitet 1993. godine (iako je još 1964. Sabahudin Kurt predstavljao Jugoslaviju pjesmom “Život je sklopio krug”). Tada je iz ratom poharane države Ismeta Dervoz povela delegaciju tadašnje TVBiH u Irsku, gdje su se predstavili pjesmom “Sva bol svijeta”. Spot za pjesmu je snimljen na snijegom okupanoj Baščaršiji, pa je Fazla stihove Dine Merlina izgovarao na užasnoj hladnoći, kroz zagrijani zrak iz pluća. Mnoge su suze potekle na Fazlin dablinski nastup, uz nadanje da je istina o ratu u BiH stigla do svjetske publike.

Od tada je BiH na ovom takmičenju učestvovala ukupno 19 puta, s rotiranjem učesnika po principu “nacionalng ključa”, u državi u kojoj su tada svi željeli vjerovati kako je moguće njegovati multietničnost i sve ono zbog čega postoji BHRT, kao krovna televizija u službi javnosti svih naroda u BiH.

Na takmičenje za najbolju pjesmu Evrope u drugoj polovini devedesetih odlazila su dominantna muzička imena poslijeratne BiH, od Davorina Popovića, Dine Merlina, Alme Čardžić i Amile Glamočak, a potom su se transformacijom Javnog radiotelevizijskog servisa BiH počeli smjenjivati “neki novi klinci”, čija su imena stizala u zatvorenim kovertama na pozivne konkurse ili direktnim izborom Eurosong delegacije BHRT-a. Nino Pršeš, Mija Martina, Deen, Feeminem, Marija Šestić… su uglavnom predstavljali neki od tri konstitivna naroda BiH i “pjevali samo jedno ljeto”.

Međutim, svi se slažu da je “Lejla” iz pera neprikosnovenog kantautora Željka Joksimovića u izvedbi grupe Hari Mata Hari bila najbolja pjesma koju smo poslali u Evropu. “Lejla” je ujedno i najveći uspjeh BiH na Eurosongu, jer je u Atini 2006. godine minimalistički nastup ekipe u bijelom osvojio visoko 3. mjesto. Bila je to multi-kulti ekipa, koja je realizirala doista apolitičnu i tugaljivu baladu, uključivši hit mejkera iz Beograda i autora teksta Fahrudina Pecikozu, a da se na sve mislilo svjedoči i činjenica da je djevojka s harmonikom na sceni bila prateći vokal Ivana Čabraja iz Zagreba, dok je violinistica Ksenija Milošević stigla iz Beograda.

Golube, moj golube

Finansijska kriza BHRT-a i nagomilani dugovi prema EBU-u su doveli do toga da je postalo isuviše skupo participirati na takmičenju, pa se posljednji nastup koji je finansijski samostalno iznijela televizija dogodio 2012. godine, kada je Maya Saar izvela pjesmu “Korake ti znam” u Bakuu u Azerbejdžanu, da bi četiri godine kasnije na javni servis stigla ponuda menadžerskog tima Fuada Backovića Deena da sami iznesu troškove učešća na Eurosongu. Bodljikava žica, Ana Rucner na violončelu, Deen i Dalal uz ničim izazvan “ulet” Jale Brata su bili posljednja poruka koju smo poslali svijetu u jeku migrantske krize 2016. godine, ali ta poruka nije stigla ni do finala takmičenja u Štokholmu.

Iako su se sve siromašne zemlje u delikatnim političkim problemima godinama trudile oglašavati svoje službene stavove, dokona Evropa je napravila platformu za šizoidno mahanje zastavicama i demonstraciju “ljudskih prava”, uz promoviranje čitave galerije transrodnih osoba i bradatih muškraca koji se osjećaju kao žene, pa je tako ove godine show ukrala voditeljica Nikki de Jagger, holandska šminkerica rođena kao muškarac. Bosna i Hercegovina petu godinu zaredom nema za kotizaciju, šljokice i biber, pa Evropi šalje suze ‘mjesto pjesme.