Može li omikron soj koronavirusa postati dominantniji od delte?

Istraživači koji prate mutacije koronavirusa proveli su sedmicu proučavajući detalje nove varijante otkrivene ovog mjeseca u Bocvani. Međutim, potrebna su dodatna istraživanja i vrijeme kako bi utvrdili koliko je opasan novi soj. Svjetska zdravstvena organizacija nazvala ga je u petak omikron, posljednji je u stalno rastućoj liniji od više od 1.500 priznatih linija virusa Sars-Cov-2 koje su se pojavile od početka pandemije.

U znak zabrinutosti zbog prijetnje od novih varijanti Evropska unija, Velika Britanija i druge zemlje započele su sa nametanjem ograničenja putovanja grupi južnoafričkih zemalja kao odgovor na neobično veliki broj mutacija u novom soju B.1.1.529.

Pitanje da li bi prenosiviji, smrtonosniji ili čak otporniji na vakcinu soj mogao zamijeniti dominantnu varijantu Delta koronavirusa, koja se pojavila u Indiji krajem prošle godine, drži naučnike i zdravstvene službenike na oprezu.

“Da li je Sars-Cov-2 isprobao sve svoje trikove? Morali biste biti prilično nemarni da biste u to povjerovali”, rekao je Gavin Screaton, imunolog i šef Odsjeka za medicinske nauke Univerziteta u Oksfordu.

Virus se stalno mijenja: svaka replikacija donosi nove greške na nizu od 30.000 nukleotida koji čine njegov genom.

Tipično, ove mutacije nestaju, ali svaka od njih dolazi sa udaljenom mogućnošću da virus postane sposoban, što mu može omogućiti da proizvede veće virusno opterećenje, lakše se veže za stanice u dišnim putevima ili izbjegne imunološku odbranu tijela.

Prije delte, najveća prijetnja dolazila je od alpha varijante koja se brzo širi u Velikoj Britaniji. Desetak sojeva je klasifikovano kao “zabrinjavajuće varijante” ili “varijante od interesa” i dao im se zvanični naziv iz grčkog alfabeta.

“Uglavnom je bilo bez značajnijih događaja otkako su se alpha i delta pojavile krajem prošle godine”, rekla je Emma Hodcroft, evoluciona genetičarka sa Univerziteta u Bazelu koja je bila jedna od prvih koja je pratila mutacije te dodala: “Ali virus uvijek traži svoj sljedeći potez.”

Ne postoji nijedan razlog zašto se nije pojavila opasnija varijanta, iako se stručnjaci slažu da je globalna kampanja vakcinacije pomogla u usporavanju mutacija.

Prije uvođenja vakcina, virus se suočio sa “jednostavnijim imunološkim pejzažom” u kojem su gotovo svi bili osjetljivi i “prenosivost je bila najlakša opcija”, objasnila je Hodcroft.

Sada, s globalnom pokrivenošću prvom dozom od više od 53 posto i oko 30 miliona doza koje se daju globalno svaki dan, “virus bi mogao postati još prenosiviji ili pronaći načine za izbjegavanje našeg imunološkog odgovora – ili oboje”.

Neki kažu da je prenosivost već dostigla vrhunac. Francois Balloux, direktor Instituta za genetiku Univerzitetskog koledža u Londonu, rekao je da je R0 – broj reprodukcije u potpuno izloženoj populaciji – endemskih koronavirusa koji su cirkulirali prije nego što je Sars-Cov-2 dostigao 7, nakon decenija prirodne selekcije.

Kako Delta ima R0 između 6 i 7 – što je više nego dvostruko više od originalnog soja koji je izašao iz Wuhana u Kini – dominantna varijanta možda neće imati “mnogo prostora da postane zaraznija u kratkom roku”, rekao je.

Balloux je predvidio da će Sars-Cov-2 pasti u obrazac u kojem “polako evoluira oko imunološkog sistema” tokom jedne decenije umjesto “kontinuiranih skokova u prenosivosti”. Ista, dugotrajna evolucija može se primijetiti kod gripe i sezonskih koronavirusa.

Ali naučnici su i dalje zabrinuti zbog iznenadne mutacije virusa, što je dovelo do globalnog odgovora na pandemiju i vakcinacije. Ključno pitanje na koje treba odgovoriti je kako tačno ova varijanta reaguje na vakcine.

Iako niko ne može biti siguran gdje i kada će se pojaviti dominantna varijanta, postoji naučni konsenzus da “delta neće zauvijek ostati na vlasti”.