Švicarski medij: Proces pristupanja Zapadnog Balkana EU je mrtav, izlaz je ekonomska integracija

Švicarski medij Neue Zürcher Zeitung (NZZ) objavio je autorski tekst novinara Andreasa Ernsta u kojem on ističe da je proširenje Evropske unije na zemlje Zapadnog Balkana “mrtvo”. On predlaže promjenu pristupa kojom bi region pristupio Evropskom ekonomskom prostoru.

“Dvije decenije je obećanje Brisela da će se šest država Zapadnog Balkana učlaniti u EU izgledalo sveto i nedodirljivo. U međuvremenu u to niko vjeruje, međutim postoji alternativa”, piše Ernst.

On tvrdi da se mora desiti preokret u pristupu Evropske unije kojim bi se prostor Zapadnog Balkana europeizirao, to jeste pronaći nove oblike povezivanja šest zemalja regiona: Albanije, Bosne i Hercegovine, Kosova, Crne Gore, Sjeverene Makedonije i Srbije.

“Očigledno je: proširenje EU na Balkanu je mrtvo. I Uniji i kandidatima nedostaje politička volja i sposobnost da preduzmu odlučne korake ka integraciji”, ističe Ernest, te dodaje da je neophodno držati region uz EU iz tri razloga.

Prvi je da je Zapadni Balkan ima bliske ekonomske veze sa EU jer 3/4 trgovine zemlje regiona obavljaju sa EU odakle dolaze i najveće investicije. Ipak, naglašava da su za evropske kompanije balkanske zemlje samo izvor jeftine radne snage te da prosperitet i stvaranje dodatnih vrijednosti na terenu ostaju mali.

“Veliki jaz u bogatstvu između regiona i EU prosjeka je glavni razlog za ogromni odliv stanovništva sa Balkana u Uniju. Četvrtinu stanovništva je na taj način od 1990-tih Balkan izgubio. Danas u ovih šest zemalja živi otprilike onoliko ljudi koliko i u turskoj metropoli Istanbulu, 18 miliona”, stoji u tekstu.

Dodaje da su zemlje bivšeg istočnog bloka pokazale da su integracije u EU donijele napredak, što dokazuje na primjeru Litvanije čiji je BDP 1999. godine činio 37 posto prosjeka Evropske unije, a 2018 taj postotak je bio 91 posto.

“Drugo, samo blizak odnos sa EU (i NATO-om) garantuje miran razvoj. Od raspada Jugoslavije državne i etničke granice se ne poklapaju. Ovo se prije svega odnosi na područja koje naseljavaju dva najveća naroda, Albanaci i Srbi. Vezivanjem sa EU, granice će istovremeno biti i čvrste i porozne. Ovo smanjuje rizike od teritorijalnih zahtjeva i sprječava jednostrane promjene granica”, navodi se.

Treće, ističe autor, Kina i Rusija u regionu imaju drugačije strateške interese od EU te sredstva da region pretvore u “trn u mesu Evrope” podsticanjem sukoba (Moskva) ili dovođenjem zemalja u dužničko ropstvo kroz infrastrukturne projekte (Peking). Najbolji protuotrov su evropski strukturni fondovi i procvat ekonomskih odnosa sa EU.

“Umjesto da se energično pozabavi pričom o proširenju i privede nerazumne razumu, Berlin je izmislio raznorazne ‘procese’ navodno kako bi države ‘učinio spremnim za učlanjenje u EU’. Prava istina je da su Berlinski i ostali ‘procesi’ su serija konferencija na kojima diplomate, političari i predstavnici nevladinih organizacija pričaju uvijek istu priču i umiru od dosade”, ističe se.

Ernst smatra da su potrebne nove-stare ideje, kao ona eksperta za Balkana Dušana Reljića iz berlinske Fondacije za nauku i politiku (SVP). Osnovna ideja je da ako politička integracija nije moguća danas, onda treba dovršiti ekonomsku integraciju. Citira Reljića koji smatra da je to izvodivo, jer se radi o populaciji od svega 4 posto stanovništva EU.

“Za takvu integraciju već postoji institucionalna forma: Evropski ekonomski prostor (EEA). Osnovan 1994. godine, čini produbljeno područje slobodne trgovine sa EU. Do sada su članovi Island, Lihtenštajn i Norveška. Pristupanjem unutrašnjem tržištu, šest zemalja Zapadnog Balkana imale bi koristi od četiri slobode: slobodnog kretanja robe, kapitala, usluga i ljudi. Čak i skeptici prema proširenju u samoj EU teško da mogu imati bilo kakve dobre argumente protiv toga. Napokon, postoje jasni kriterijumi vezani za članstvo u EEA, ne samo u pogledu vladavine zakona”, navodi on.

On ističe da će prigovori vjerovatno prije stići iz balkanskih zemalja jer neće biti zadovoljne ponudom “B-članstva”.

“Međutim stvari stoje tako kako stoje, ovaj status se može postići za nekoliko godina, obećava investicije i ekonomski rast. To nije dugoročni cilj poput pridruživanja EU, u koji zaista više baš niko ne veruje… Bez ekonomskog oporavka iscrpljene srednje klase, borba protiv korupcije i autokrata u balkanskim državama nema nikakve šanse. Angažman za demokratiju izgubljen je slučaj kada je emigriranje dobro obrazovanih poslednja opcija za pristojan život”. zaključuje Ernst.