Afrika se razdvaja, rađa se novi okean

Nova satelitska mjerenja nude dragocjene podatke za proučavanje tektonskog rasjeda na jednom od geološki najneobičnijih mjesta na planeti, piše američka TV NBC na svom web sajtu.

Na tom mjestu, koje je i jedno od najvrelijih mjesta na Zemlji – duž sušnog područja Afar, u Istočnoj Africi, moguće je stajati tačno na mjestu gdje se, duboko pod zemljom, kontinent upravo razdvaja.

To potpuno pusto prostranstvo nalazi se iznad spoja tri ogromne, tektonske ploče koje se vrlo sporo „ljušte“ jedna s druge. To je složen geološki proces za koji naučnici kažu da će kroz bar nekoliko miliona godina sasvim pocijepati Afriku na dva kontinenta i stvoriti novi okeanski basen.

Za sada je najočitiji dokaz nova pukotina, dugačka 56 kilometara u Etiopskoj pustinji.

Tektonsku sudbinu afričkog kontinenta naučnici proučavaju već nekoliko decenija, a nova satelitska mjerenja pomažu im da bolje prate i razumiju promjene.

– Ovo je jedino mjesto na Zemlji gdje može da se prouči kako kontinentalni rasjed postaje okeanski – rekao je Kristofer Mur, sa Univerziteta u Lidsu, u Velikoj Britaniji, koji radi na tome.

Smatra se da će nastanak novog okeana u Africi trajati najmanje pet do deset miliona godina. Naučnicima je to posebno zanimljivo jer se dešava u Afaru – na granici Nubijske, Somalijske i Arapske ploče, pošto taj prostor ima jedinstvene geološke osobenosti.

Zemljinu koru čini desetak velikih tektonskih, kamenitih ploča koje se neprestano sudaraju, penju se jedna na drugu, podvlače se ili se udaljavaju.

Posljednjih 30 miliona godina Arabijska ploča se udaljava od Afrike, čime su nastali Crveno more i Adenski zaliv. Somalijska ploča u istočnoj Africi također se udaljava od Nubijske ploče duž doline Istočne Afrike, koja se proteže kroz Etiopiju i Keniju.

Još se ne zna mnogo, uključujući i zbog čega se raspada afrički kontinent. Neki smatraju da bi uzrok moglo biti masivno kretanje pregrijanih rastopljenih stijena – magme, koja se ispod Istočne Afrike uzdiže iz Zemljinog plašta.

Pukotina, dugačka 56 kilometara u Etiopskoj pustinji

Posljednjih godina GPS instrumenti koji se oslanjaju na mjerenje sa satelita, peobrazili su to istraživanje, omogućivši naučnicima da precizno, u milimetrima, mjere kretanje tla, rekao je geofizičar Ken MekDdonald, profesor Kalifornijskog univerziteta u Santa Barbari.

Uz to se ta pojava prati stalnim terenskim istraživanjem na mjestu gde se dešava, u regionu Afar koji se naziva „Danteovim paklom“ – rekla je Sintija Ebinger, geofizičarka Univerziteta u Nju Orleansu, koja tamo često radi:

– Najtopliji i dalje naseljen grad na Zemljinoj površini je upravo u Afaru, gde je temperatura često iznad 55 stepeni Celzijusa danju, a noću se ‘ohladi’ do 35 stepeni – rekla je Ebinger.

Neka od njenih istraživanja na terenu su, navodi NBC, usredotočena na džinovsku pukotinu od 56 kilometara koja se u Etiopskoj pustinji otvorila 2005. godine. Taj siloviti rasjed koji je nastao za samo nekoliko dana, ekvivalentan je stotinama godina uobičajenog kretanja tektonskih ploča.

Od tada, čitavih 15 godina, Ebinger izučava šta pokreće tu ekstremnu pojavu. Njeno istraživanje ukazuje da razdvajanje ploča nije uvijek glatko i jednolično, već ima i jakih trzaja.

Ebinger smatra da bi rastući pritisak magme koja se uzdiže iz utrobe Zemlje, mogao pokrenuti eksplozivne pojave viđene u regionu Afara što je uporedila pucanjem prepumpanog balona.

Vremenom će se sada jedinstven afrički kontinent podijeliti i nastaće novi okean tako što će Adenski zaliv i Crveno more preplaviti region Afara i čitavu niziju Istočne Afrike čiji će jedan dio ostati suh i postati novi, mali kontinent, očekuje MekDdonald.

Tri ploče se razdvajaju različitim brzinama: Arabijska ploča odmiče se od Afrike brzinom od oko 2,5 centimetra godišnje, dok se dvije afričke ploče odvajaju upola sporije, rekao je on.

Iako je to vrlo sporo, istraživači kažu da su ipak jasni znaci da se to dešava jer, kako se ploče „ljušte“ jedna s druge, registruju i da materijal iz duboke unutrašnjosti Zemlje ide ka površini, formirajući obod budućeg okeana, prenijela je TV NBC.