Šta je ponder o kojem ovih dana političari toliko pričaju

Izmjene Zakona o pripadnosti javnih prihoda u Federaciji BiH uzburkao je aktere na političkoj sceni, a najglasnija je vlast u Kantonu Sarajevo koja smatra da će ovim biti izvršen snažan ekonomski udar na ovaj kanton. Ono što je danas usvojeno u Zastupničkom domu Parlamenta FBiH jeste korekcija samo jednog stava navedenog zakona, kojim je ranije određen ponder 1,9658 za Kanton Sarajevo.

A šta je ponder o kojem se govori?

Ponder je poseban koeficijent pri raspodjeli javnih sredstava.

Ponder se, laički, može definisati i kao faktor određene vrijednosti koja se svodi na realnu. U ekonomskoj praksi to znači predstavljanje stvari realnijim ili pravednijim odnosno statistički ispravnije korištenje pondera.

Aktuelnom raspodjelom novca nezadovoljno je više kantona u FBiH koji smatraju da previše novca odlazi Kantonu Sarajevo. Kantonu Sarajevo je dodijeljen poseban status tj. ponder 2 Zakonom o pripadnosti javnih prihoda koji je usvojen 2006. godine, a zbog primjene historijskog principa tj. učešća Kantona Sarajevo u porezu na promet koji je 2005 iznosio 35,5 posto.

U obrazloženju za izmjenu Zakona je navedeno da nema potrebe za posebnim koeficijentom u slučaju Kantona Sarajevo s obzirom da su ratne štete sanirane, tj. da je sada potrebno staviti naglasak na pravedniju raspodjelu prihoda.

Pojedinačna raspodjela s federalnog na kantonalni nivo vrši se na osnovu četiri parametra. Tu je, prije svega, broj stanovnika koji nosi 57 posto, zatim broj učenika u osnovnom obrazovanju s udjelom od 24 posto, broj učenika u srednjem obrazovanju nosi 13 posto, a površina kantona uzima se u obzir u preostalih 6 posto.

Na osnovu ovih parametara utvrđuju se koeficijenti za isplatu prema kantonima. Međutim, četiri nabrojana parametra u prilično bi isti položaj stavila Sarajevski, Zeničko-dobojski i Tuzlanski kanton.

Zagovarači izmjena Zakon smatraju da će se djelimično koristiti solidarni princip koji bi omogućio ravnomjeran razvoj svih dijelova FBiH, a posebno dva kantona koji su u najlošijem položaju – BPK Goražde i Posavski kanton.

Ponderi bi bili ukinuti, a pored solidarnog faktora ključni faktor koji bi doveo do toga da se svakom pripadne toliko prihoda shodno obimu uplate poreza.

Ukidanjem pondera 2 Kantonu Sarajevo, smatraju vlast i sindikati, uzrokovat će ekonomske posljedice ne samo na budžet Kantona Sarajevo nego i na ekonomsku stabilnost cijele Federacije BiH.

Ekonomski stručnjaci već mjesecima ukazuju na potrebu donošenja ovog zakona, ali uz pravednije kriterije, solidarnost, socijalnu pravdu i uravnotežen razvoj uz principe transparentnosti i odgovornosti.

Iz kantonalne vlasti u Sarajevu danas kažu da će ukidanje pondera 2 značiti u prvoj godini oduzimanje oko 90 miliona KM, te naredne dvije godine po 20 miliona, a sve nazivaju političkim kažnjavanjem.

“Na početku je predviđeno smanjenje pondera 2 na 1,5, a svake sljedeće godine”, izjavio je ministar finansija KS Davor Čičić, a on bi se smanjivao za 0,1 posto, dok ne bi došao do koeficijenta 1.

Ovo bi značilo značajno smanjenje novca koji bi Kanton Sarajevo dobijao od podjele javnih prihoda u Federaciji BiH, te da bi KS time sufinansirao neke druge kantone koji znatno manje iznose novca uplate na jedinstveni račun.

U konačnici bi se u tom slučaju, od procijenjenih 580 miliona KM uplate poreza u KS-u u 2022. godini, 250 miliona vratilo u Kantonu Sarajevo, a 330 bi bilo raspoređeno drugim kantonima. To, prema njegovim riječima, znači da bi Kantonu Sarajevo od svih uplaćenih poreza ostalo između 40 i 45 posto, dok bi se 55 posto prelijevalo u druge kantone.

Kako je tokom današnje sjednice Parlamenta FBiH izjavio jedan od predlagača izmjena, zastupnik vladajuće SDA Salko Zildžić, ponder 2 za Kanton Sarajevo bi se sljedeće godine smanjio na 1,4, a godinu kasnije na 1,3. Naglasio je bi se smanjenje zaustavilo na 1,3. Ocijenio je da bi time Kanton Sarajevo prihodovao 86 miliona KM manje te da bi taj novac bio raspodijeljen po drugim kantonima.

Na kraju recimo i da je Zastupnički dom Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine danas usvojio izmjene Zakona o pripadnosti javnih prihoda. Da bi izmjene Zakona stupile na snagu potrebno je da ga podrži i Dom naroda FBiH.